Slotsymposium: praat open over drugs

Op woensdag 25 oktober 2025 vond het slotsymposium van Drugs Monologen plaats in De Vorstin in Hilversum. Met een zeer gevarieerd programma belichtten we het onderzoek en de resultaten van verschillende kanten. Aan het slot namen beleidsambtenaren van de Rijksoverheid het Drugs Monologen policy paper “Van debat naar gesprek” in ontvangst.

Presentator Renée Cranen opende de middag samen met de twee bedenkers van Drugs Monologen: Gemma Blok (hoogleraar Geschiedenis van Mentale Gezondheid en Cultuur aan de Open Universiteit) en Machteld Busz (directeur van het Poppi Drugs Museum). Zij vertelden hoe het idee ontstond om de Nederlandse drugsgeschiedenis te onderzoeken vanuit het perspectief van mensen die drugs gebruiken zelf. Drugsgebruik wordt vaak automatisch gekoppeld aan verslaving, waardoor mensen die hun gebruik onder controle hebben onzichtbaar blijven. Door het stigma dat drugs aankleeft, durven velen niet open te zijn, wat het eenzijdige beeld versterkt.

Om meer stemmen te laten horen, bedachten Blok en Busz de Drugs Monologen vertel-app: een veilige online omgeving waar mensen hun persoonlijke ‘drugsmonoloog’ kunnen opnemen of schrijven. Verhalen waarvan de verteller toestemming heeft gegeven voor publicatie, staan op app.drugsmonologen.nl/stories Het publiek kreeg als voorproefje van zo’n verhaal een stukje te horen van het verhaal van Frank, over zijn eerste LSD-ervaring als tiener in jongerencentrum Ignition in Spijkenisse in de jaren 80.

JUNK!

Daarna was het toneel voor ervaringsdeskundige René Buné met een stukje uit zijn theatermonoloog JUNK! Gedreven door de muziek uit zijn jonge jaren maakte hij invoelbaar hoe hij als onzekere en ongelukkige tiener drugs ontdekte als manier om zich sterker te voelen – te sterk. Hoe hij, inmiddels volwassen, totaal in de greep raakte van heroïne, wat zijn leven verwoestte. Toen hij de bodem had geraakt, wist hij het tij te keren en af te kicken. Wat hem had gered? De liefde, besloot hij in een ontroerend gedicht. Zijn voorstelling JUNK! speelt hij in zorginstellingen en op scholen om daar het gesprek over drugs op gang te brengen.

Een fascinerende geschiedenis

Samen met promovenda Nikki de la Rie besprak Gemma Blok de geschiedenis van de open jongerencentra in Nederland – de gesubsidieerde jeugdhonken die in de jaren 70 en 80 door heel Nederland, van de grootste stad tot het kleinste dorp, te vinden waren. Vanuit de persoonlijke verhalen verzameld door Drugs Monologen en de interviews die De la Rie deed in het kader van haar promotieonderzoek aan de Open Universiteit naar de Utrechtse uitgaansscene van de late jaren 60 tot de late jaren 80, lieten zij zien hoe experimenteren met muziek, uitgaan, activisme, alcohol en drugs daar samen kwamen en vormend waren voor jongeren. Voor een belangrijk deel is in deze centra de basis gelegd voor hoe we in Nederland omgaan met drugs, wat de reden was om de jongerencentra te kiezen als rode draad voor dit slotsymposium.

Veteranen van de jongerencentra

Na de pauze kwam die rode draad dan ook weer terug in een panelgespek met vier veteranen die werkzaam waren geweest in zulke jongerencentra: Kees Schelling van SmoeS in Amsterdam-Sloten, Ernst Mulder van De Boerderij in Zoetermeer, en Hellian van Beekum en Herbert Boerendonk van De Tagrijn in Hilversum – de voorloper van De Vorstin waar het symposium plaatsvond. Hun verhalen lieten veel variatie tussen de centra zien: in hun omgang met softdrugs en harddrugs, met bezoekers en de gemeente, met gebruikers en dealers. Of er met het verdwijnen van de meeste centra veel verloren was gegaan waar we vandaag de dag nog wat aan zouden hebben? Plekken waar jongeren zichzelf kunnen ontwikkelen en experimenteren, en waar ook ruimte is om goede kennis op te doen over middelen, of je die nou ooit gaat gebruiken of juist niet – die gunden ze de jongeren van vandaag ook.

Advies voor beleidsmakers

Dat was een mooi bruggetje naar het laatste inhoudelijke programmaonderdeel. Gemma Blok nodigde hiervoor Hans Abma van het Ministerie van Justitie & Veiligheid en Luc van Deurse van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn & Sport uit op het podium om het policy paper ‘Van debat naar gesprek. Geschiedenis als argument voor regulering en bespreekbaarheid van middelengebruik” aan hen aan te bieden. Met dit policy paper, gebaseerd op de analyse van de historische verhalen van de deelnemers aan Drugs Monologen, willen de onderzoekers beleidsmakers op het gebied van drugs voeden met kennis vanuit het historisch onderzoek. Van Deurse en Abma benadrukten in hun reactie dat het beleid wordt gemaakt op basis van wetenschappelijke kennis, en dat historische kennis hierin een belangrijke toevoeging is die de kale cijfers van bijv. rioolwateranalyses, waarmee indirect kan worden bepaald hoeveel en welke drugs er in Nederland worden gebruikt, inkleuren vanuit het menselijke, persoonlijke verhaal.

Een feestelijk slot

Het symposium eindigde feestelijk met een optreden van Ellen ten Damme. Ze deelde herinneringen aan haar eigen jongerencentrum, Pentastoma in Roden, en zong “Waterige maan”, een ingetogen ode aan haar geboortegrond. Daarna volgden vrolijkere nummers, waarmee ze het publiek een sprankelende afsluiting bezorgde.

Videoverslag

Machiel Spruijt van Jaar en Dag Media maakte een video-impressie van het slotsymposium. Bekijk de video hier.